روابط عمومی دانشگاه فردوسی مشهد به منظور معرفی مرکز فناوری های آب هوشمند پژوهشکده نفت و گاز دانشگاه مصاحبه ای با دکتر حسینعلی اخلاقی امیری، عضو هیأت علمی گروه مهندسی شیمی، نفت و پلیمر دانشگاه فردوسی مشهد انجام داد که در ادامه میخوانید.
- ضمن معرفی خودتان، در زمینه فناوری ازدیاد برداشت نفت به روش تزریق آب هوشمند توضیحاتی را ارائه فرمایید:
* اینجانب حسینعلی اخلاقی امیری، عضو هیأت علمی گروه مهندسی شیمی، نفت و پلیمر دانشگاه فردوسی مشهد می باشم. بنده در دوره های دکتری و سپس پسادکتری در دانشگاه استاوانگر نروژ با موضوع ازدیاد برداشت نفت، در پروژه های مختلف بین المللی با شرکت های نفتی مطرح دنیا فعالیت نموده ام. به طور خاص در دوره پسادکتری در گروه تحقیقاتی آب هوشمند (Smart Water)، که یک گروه شناخته شده بین المللی در این زمینه می باشد، تجربیات خوبی کسب کرده ام. یکی از سوابق ممتاز این گروه تحقیقاتی، کار بر روی میدان اکوفیسک (Ekofisk) – بزرگترین میدان نفتی (کربناته شکافدار) در دریای شمال – بوده است. پس از تزریق آب دریای شمال (به عنوان یک آب هوشمند) در این مخزن، که به منظور کنترل نشست بستر دریا انجام شد، بازیابی نفت از این مخزن بطور باورنکردنی افزایش یافت و پیش بینی ها در خصوص نرخ بازیابی نهایی نفت از این میدان را از 18% به 55% تغییر داد. پس از این تجربه موفق، روش ازدیاد برداشت تزریق آب هوشمند به یک روش جذاب برای مخازن کربناته تبدیل شد.
آب هوشمند در واقع آبی با ترکیب یونی متفاوت نسبت به آب موجود در مخزن نفتی (آب سازند) است که با بر هم زدن تعادل فیزیکی و شیمیایی سیستم سنگ، نفت و آب مخزن، موجبات بازیابی نفت به دام افتاده در مخزن را با تغییر ترشوندگی سطح سنگ فراهم می نماید. تحقیقات فراوانی طی دو دهه اخیر در این زمینه در دنیا انجام شده است. تجربه بین المللی ثابت کرده است که تزریق آب هوشمند می تواند یک روش مقرون به صرفه، در دسترس، دوستدار محیط زیست و موثر در برداشت نفت مخازن کربناته شکافدار باشد. اهمیت این موضوع زمانی آشکار می شود که بدانیم بیش از 90 درصد مخازن نفتی ایران، کربناته شکافدار می باشد.
- فعالیت های مرکز فناوری های آب هوشمند در پژوهشکده نفت و گاز از چه زمانی آغاز شد؟
* از حدود 4 سال گذشته که پژوهشکده نفت و گاز دانشگاه فردوسی مشهد فعالیت رسمی خود را با حمایت و همت مدیران محترم دانشگاه و با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آغاز نمود، تأسیس مرکزی با موضوع توسعه فناوری های موجود در روش ازدیاد برداشت تزریق آب هوشمند از رویکردهای اصلی این پژوهشکده بوده است. در این مدت، ضمن راه اندازی و تجهیز آزمایشگاه های تخصصی در پژوهشکده، چندین دوره آموزش تخصصی ازدیاد برداشت و یک دوره تخصصی آب هوشمند در شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب (متولی توسعه و بهره برداری بیش از 80 درصد از مخازن نفتی ایران) توسط دکتر امین شهیدی (مدیر محترم پژوهشکده نفت و گاز) و اینجانب برگزار شد. همچنین در راستای همکاری های پژوهشکده نفت و گاز با شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، چندین جلسه در اهواز و مشهد برگزار گردید و امکانات پژوهشکده و مرکز فناوری های آب هوشمند مورد بازدید متخصصان این شرکت قرار گرفت.
در پی این بازدیدها و بررسی امکانات دانشگاه فردوسی مشهد، در حدود دو سال قبل (اواخر سال 1397) پروژه "غربالگری مقدماتی روش تزریق آب هوشمند جهت ازدیاد برداشت نفت از مخزن بنگستان میدان بینک" برای اجرا در مرکز فناوری های آب هوشمند پژوهشکده نفت و گاز و به سفارش شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب تصویب گردید. این پروژه در نوع خود یکی از اولین پروژه های کاربردی در زمینه آب هوشمند در مخازن نفتی کشور می باشد و تاکنون در حدود 80 درصد پیشرفت داشته و ان شاءالله طی ماه های آتی مراحل پایانی را با موفقیت طی خواهد کرد.
-لطفا بخش های مختلف این مرکز را معرفی فرمایید.
* مرکز فناوری های آب هوشمند پژوهشکده نفت و گاز، با هدف انجام تحقیقات تخصصی و کاربردی منطبق بر فناوری ها و روش های روز دنیا، در زمینه ازدیاد برداشت تزریق آب هوشمند، به عنوان یک گزینه مطلوب برای مخازن نفتی کشور تشکیل شده است. با توجه به جنبه های مختلف این موضوع، این مرکز متشکل از سه گروه تحقیقاتی ذیل می باشد:
- مطالعات مخزن: طراحی و پیاده سازی تحقیقات مورد نیاز آزمایشگاهی (در ابعاد حفره و مغزه) و شبیه سازی (در ابعاد حفره تا میدان)
- مطالعات بهینه سازی ترکیب آب: انجام مطالعات آزمایشگاهی و صنعتی تولید آب با ترکیب های یونی مورد نظر با فناوری های روز (غشائی و ...)
- مطالعات سازگاری آب تزریقی با آب سازند: انجام تحقیقات آزمایشگاهی مربوط با سازگاری آب های تزریقی با آب سازند
در این تیم های تحقیقاتی، اساتید و محققین از گروه های مختلف دانشگاه (مهندسی نفت، شیمی، مهندسی شیمی و ...) مشغول به فعالیت می باشند. مجموعه ای منسجم از آزمایشگاه های مجهز دانشگاه (در پژوهشکده نفت و گاز و آزمایشگاه مرکزی)، پشتیبانی این مرکز را به عهده دارد. بطوریکه بسیاری از آزمایش های تخصصی آب هوشمند از جمله آنالیز های مغزه (SEM، XRD و EDS)، تست نمونه های آب (ICP)، تست پتانسیل زتا، آماده سازی و آنالیز سیالات مخزن، شستشو و آماده سازی نمونه های سنگ مخزن، اندازه گیری خواص مغزه ها (تخلخل، تراوایی مطلق و نسبی)، تست های سیلاب زنی و آشام خودبخودی در دمای مخزن و ... در دانشگاه قابل انجام می باشد.
- برنامه شما برای آینده این مرکز چیست؟
* همکاری های تحقیقاتی و هم افزایی با مراکز علمی داخلی و سایر متخصصین کشور و نیز با مراکز پژوهشی – صنعتی بین المللی از رویکردهای این مرکز می باشد. با توسعه فعالیت های فناورانه این مرکز، امید است ان شاءالله در آینده ای نزدیک، شاهد شکل گیری یک قطب فناوری شناخته شده ملی و بین المللی در این زمینه و قابل اتکاء برای صنعت نفت کشور باشیم.
لازم به ذکر است که در ابتدای سال 99، همزمان با واگذاری مگاپروژه های 10 ساله میدان محور به دانشگاه های معتبر کشور توسط شرکت ملی نفت ایران، دانشگاه فردوسی مشهد نیز با توجه به سوابقی که عرض کردم به عنوان مشاور پژوهشی در طرح توسعه و ازدیاد برداشت کل میدان بینک تعیین و قرارداد این طرح امضا شده است و بسته اول کاری این طرح در آستانه شروع می باشد. مسلماً یکی از گزینه های مطرح ازدیاد برداشت برای این میدان و نیز سایر میدان های واگذار شده به دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور روش ازدیاد برداشت آب هوشمند است. این مرکز آمادگی همکاری و ارائه خدمات و مشاوره حرفه ای و تخصصی در این خصوص به سایر دانشگاه ها را نیز خواهد داشت.
