برای نخستین بار در کشور، طی همکاری صورت گرفته میان پژوهشگران دانشگاه تهران و دانشگاه فردوسی مشهد، واکسن نوترکیب تحت واحد آنفلوانزای H9N2 با استفاده از جدیدترین روش های فناوری زیستی ساخته شد.
این واکسن نوترکیب حاصل نتایج رساله دکتری تخصصی امیر اصغری باغخیراتی، دانشجوی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران است که زیر نظر اساتید راهنما دکتر جمشید رزم یار، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و دکتر محمد هادی سخاوتی عضو هیأت علمی گروه آموزشی علوم دامی دانشگاه فردوسی مشهد با موفقیت تولید شد.
دکتر محمد هادی سخاوتی در رابطه با اهمیت استفاده از فناوری های نوین در ساخت واکسن های موثرتر علیه آنفلوانزا خاطر نشان کرد: ویروسهای آنفلوانزای A، عضوی از خانواده ارتومیکسوویریده هستند که حاوی ژنوم RNA سنس منفی و قطعه قطعه بوده و به تحت تیپ های مختلف تقسیم بندی شده اند. آنفلوانزا تحت تیپ H9N2 یکی از مهمترین عوامل مرگ و میر در مرغداری ها و تحمیل خسارت اقتصادی سنگین بر پیکرهی صنعت طیور است. با توجه به شیوع بالای این ویروس، در صورت ایجاد جهش و توانایی ایجاد بیماری و انتقال بین انسانها، تحت تیپ H9N2 پتانسیل لازم برای ایجاد یک همه گیری خطرناک در سطح جهانی را دارا است.
وی بیان کرد: هم اکنون از واکسن های غیرفعال آنفلوانزا در کشور به صورت گسترده استفاده می شود. این واکسن ها به شیوه سنتی تولید شده، دارای محدودیت های جدی بوده و در صورت بروز همه گیری انسانی به هیچ عنوان پاسخگوی نیاز جامعه به واکسن نخواهند بود. از جمله این محدودیت ها، میتوان به خطرات کار با ویروس زنده، نیاز به میلیون ها تخم مرغ جنین دار، هزینهبر و زمانبر بودن اشاره کرد. از سوی دیگر، واکسن های غیرفعال، صرفا باید به صورت تزریقی استفاده شوند.
دکتر سخاوتی گفت: برای تولید این واکسن نوترکیب، از تکنولوژی های نوین زیست فناوری در آزمایشگاه بیوتکنولوژی گروه علوم دامی دانشگاه فردوسی مشهد استفاده گردید. طراحی های ژنتیکی، مطالعات بیوانفورماتیک، کارهای آزمایشگاهی و در نهایت تست حیوانی واکسن، با موفقیت و راندمان قابل قبول انجام شد. در این طرح از جدیدترین تکنولوژی روز دنیا استفاده شد و آنتی ژن ایمنی زای آنفلوانزا با استفاده از مخمر پیکیا پاستوریس تولید شد. این مخمر، یک پروبیوتیک بسیار ایمن، فاقد اندوتوکسین و دارای قدرت بسیار بالایی در تولید پروتئین های نوترکیب است و تزریق آن به مدل های حیوانی، هیچگونه اثر جانبی نداشته است. این واکسن، بدون استفاده از ویروس زنده، بدون نیاز به تخم مرغ جنین‌دار، با صرف هزینه کمتر و بازدهی بیشتر تولید شده و پتانسیل استفاده به صورت تزریقی، آشامیدنی، اسپری و قطره چشمی را دارد. این واکسن سبب تولید سطح بالایی از آنتی بادیهای محافظت کننده شده و میتواند علاوه بر کاهش علائم بیماری آنفلوانزا، سبب کاهش دفع ویروس شود.
وی در ادامه افزود: چندین مقاله از این رساله استخراج شد که یکی از آنها در یک مجله دارای نمایه اسکوپوس پذیرش شده و سایر مقالات در مرحله ارسال برای مجلات معتبر بین المللی هستند. همچنین فرایند ثبت اختراع این واکسن، انجام تست های تکمیلی، بهینه سازی تولید واکسن در شرایط نیمه صنعتی و سپس صنعتی و همچنین تست های حیوانی در ابعاد وسیع در مرغ گوشتی و تخمگذار در حال انجام هستند.