امروز یک شنبه 7 آذر ماه
1395 به مناسبت روز وقف روابط عمومی دانشگاه فردوسی مشهد گفتگویی را با
خانم دکتر عباسی رئیس مرکز اطلاع رسانی و کتابخانه مرکزی تهیه کرده است که مشروح
آن در زیر آورده شده است.
وقف از افتخارات دین اسلام
است و به طور غیرمستقیم در قرآن و به طور مستقیم در سیرهی پیامبر (ص) و ائمه (ع)
به آن توجه فراوان شده است. از نظر اسلام وقف راهگشایی برای رفع محرومیتهای مادی
و معنوی جامعه است. وقف، فراهم کننده ی چارچوبی اساسی برای مشارکت مردم در امور
اجتماعی است. بدین معنا که تصمیم
یک فرد برای اختصاص داوطلبانه ی بخشی از دارایی خود به امر وقف، کافی است که نهادی
عام المنفعه (چون مدرسه، کتابخانه یا بیمارستان) را به وجود آورد.
میتوان به جرأت ادعا کرد
که اگر اوقاف در مسیر صحیح به راه انداخته شود بسیاری از مشکلات جامعه حل میشود. و
از طریق گسترش موقوفات و هدایت آنها به مسیرهای مناسب میتوان بسیاری از نیازها و
ضروریات جامعه را تأمین کرد و از فشار آنها بر بودجهی کل کشور کاست.
علاقه اسلام به علم و دانش و تأکید بر فراگیری آن باعث
گردید که مسلمانان بطور روز افزونی به جانب علم و دانش روی آوردند و با توجه به
حجم مطالب و مسائل موضوع ثبت و حفظ آنها مطرح گردید. و تشکیل کتابخانه بصورت امری
عادی درآمد .تاریخ کتاب و کتابخانه در اسلام شاهد وقف کتاب و پیدایش کتابخانه‌های
بزرگ از این راه می‌باشد در فهرست کتب موقوفه مدرسه نظامیه بغداد شش هزار کتاب ذکر شده بود.صاحب بن عباد کتابخانه شخصی خود را پس از
وفات به کتابخانه شهر ری وقف نمود. اصولاً وقف کتاب در اسلام یکی از پر ثواب‌ترین
کارهاست نه تنها وقف کتاب در اسلام متداول بود بلکه وقف مال برای اداره کتابخانه
نیز امری کاملاً مرسوم بود، و همه کسانی که کمر همت به تأسیس و بنیاد مدرسه‌ای می‌گماشتند
لازم بود که چهار اصل را برای ایجاد یک مدرسه در نظر بگیرند:
- ساختمان
مدرسه
- تعیین مدرسان ورزیده و نامور
- تهیه کتاب و تأسیس کتابخانه
- اختصاص موقوفاتی که از محل درآمد آن بتوانند هزینه‌های
مدرسه را تأمین کنند.
یکی از مشهورترین واقفین، خواجه نظام الملک طوسی وزیر
مقتدر ملکشاه سلجوقی و مؤسس مدارس نظامیه می‌باشد وی در شهرهای نیشابور، مرو، آمل،
طبرستان و موصل نظامیه‌ها را تأسیس نمود به حدی که مدرسه‌هایی که وی ساخت در سراسر
جهان زبانزد گردید.
سنت وقف ویژهی کشورهای
اسلامی و شرقی نیست بلکه در میان بسیاری از کشورها تشکیلات عام المنفعهای وجود
دارد که کارکرد آنها شبیه نهاد وقف است. در وب سایت بسیاری از دانشگاههای بزرگ جهان
با افتخار اعلام کرده اند که بیشتر هزینه دانشگاه از طریق وقف تامین می شود.
یکی از دلایل استقبال کم
مردم از اوقاف و وقف کردن، عدم آگاهی مردم نسبت به جایگاه وقف در اسلام و مسایل و
موارد مصرف اوقاف در جامعه است. تشویق واقفان کوچک برای اینکه کمکم حس وقف کردن
در مردم به وجود آید و همچنین معرفی واقفان گذشته و حال در قالب کتاب یا مجله یا
مطبوعات.
وقف در کتابخانه های دانشگاه فردوسی
مشهد:
خوشبختانه بحث وقف و اهدای کتاب در کتابخانه های دانشگاه از
دیرزمانی است که شروع شده و بسیاری از فرهیختگان دانشگاه و استان مجموعه های شخصی
بسیار با ارزشی را به کتابخانه های دانشگاه اهدا کرده اند. بخش اعظمی از نسخ خطی دانشگاه
وقف و اهدا است و مجموعه های تخصصی مرحوم شانه چی، استاد فرزین و محدث خراسانی در
کتابخانه مرکزی و مجموعه های دکتر یوسفی، قهرمان در دانشکده ادبیات را می توان به
عنوان نمونه نام برد.
در میان این موقوفات آثار و نسخ خطی زی قیمتی نیز به چشم می
خورد که در نوع خود بی نظیر است. سیاست کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد در
قبال مجموعه های موقوفه و اهدایی به گونه ای است که علی رقم حفظ نام ونشان واقف و
اهدا کننده و همچنین احراز وصایای واقفین ، عموم دانشگاهیان بتوانند از مجموعه ها
به راحتی استفاده نمایند. در خصوص نفائس و کتب خطی نیز کار دیجیتال سازی و ارائه
خدمات دیجیتال نیز در حال انجام است که این امر هم به استفاده آسان و سریع از
منابع و هم به حفظ و نگهداری آثار کمک می نماید.
در سالهای اخیر به دلیل کمبود فضا و از جهت امکان دخل و
تصرف در مجموعه ها به منظور استفاده بهتر و به دلیل محدودیتهای شرعی که مجموعه های
وقفی دارند، کتابخانه مرکزی دانشگاه بیشتر تمایل دارد کتب و مجموعه های واسپاری
شده به دانشگاه ها به صورت اهدا دریافت نماید.
خبرنگار : ایمانیان
.
کانال اخبار دانشگاه فردوسی مشهد